Sanskrit Sloka text in Devanagari, Gujarati, Kannada, Telugu , and English

||om tat sat||

સુન્દરકાણ્ડ્
અથ સપ્તદશસ્સર્ગઃ

તતઃ કુમુદષણ્ડાબો નિર્મલો નિર્મલં સ્વયં|
પ્રજગામ નભશ્ચન્દ્રો હંસો નીલમિવોદકમ્||1||

સ|| તતઃ કુમુદષણ્ડાભઃ સ્વયં નિર્મલઃ ચન્દ્રઃ નિર્મલં નભઃ જગામ યથા હંસઃ નીલં ઉદકં ઇવ||

Then the blemish less Moon being himself clear, shining like a bed of lilies, rose up in the clear skies like a swan swimming through blue waters.

સાચિવ્ય મિવ કુર્વન્ સ પ્રભયા નિર્મલપ્રભઃ
ચન્દ્રમા રશ્મિભિઃ શીતૈઃ સિષેવે પવનાત્મજમ્||2||

સ||નિર્મલપ્રભઃ સઃ ચન્દ્રમા સ પ્રભયા રશ્મિભિઃ શીતૈઃ પવનાત્મજં સાચિવ્યં કુર્વન્ શિષેવે |

The moon was spreading clear light as if he wanted to minister the son of wind god, with his clear light and cool rays.

નિર્મલમૈન કાંતિગલ ચંદ્રુડુ તન ચલ્લનિ કિરણમુલુ, વાટિ કાંતુલતો પવનાત્મજુનિકિ સહાયમુ ચેસ્તુન્નાડા અન્નટ્લુ સેવિંચસાગેનુ.

સ દદર્શ તતસ્સીતાં પૂર્ણચન્દ્ર નિભાનનામ્|
શોકભારૈરિવ ન્યસ્તાં ભારૈર્નાવ મિવામ્ભસી||3||

સ|| સઃ તતઃ પૂર્ણચંદ્ર નિભાનનામ્ ભારૈઃ અંભસિ ન્યસ્તામ્ નાવં ઇવ શોકભારૈઃ ( ન્યસ્તામ્) સીતાં દદર્શ||

Then Hanuman looked at Sita whose face is like the full moon, who is carrying heavy burden of sorrow much like a heavy boat sinking in the ocean.

દિદૃક્ષમાણો વૈદેહીં હનુમાન્ મારુતાત્મજઃ|
સ દદર્શા વિદૂરસ્થા રાક્ષસી ર્ઘોરદર્શનાઃ||4||

સ|| વૈદેહીં દિદૃક્ષમાણઃ હનુમાન્ મારુતાત્મજઃ સઃ વિદૂરસ્થા ઘોરદર્શના રાક્ષસીઃ દદર્શ||

Hanuman who was looking at Vaidehi, also saw Rakshasa women of dreadful appearance not too far from there .

એકાક્ષીં એકકર્ણાં ચ કર્ણ પ્રવરણાં તથા|
અકર્ણાં શંકુકર્ણાં ચ મસ્તકોછ્છ્વાસનાશિકામ્||5||
અતિકાયોત્તમાઙ્ગીમ્ ચ તનુદીર્ઘશિરોધરાં|
ધ્વસ્થકેશીં તથાઽકેશીમ્ કેશકમ્બળધારિણીમ્||6||
લમ્બકર્ણલલાટં ચ લમ્બોદરપયોધરામ્|
લમ્બોષ્ટીં ચુબુકોષ્ટીં ચ લમ્બસ્યાં લમ્બજાનુકામ્||7||

સ|| એકાક્ષીં એક કર્ણાં તથા કર્ણપ્રવરણાં અકર્ણાં શંકુકર્ણામ્ મસ્તક ઉચ્છ્વાસનાશિકામ્ (દદર્શ)||તનુ દીર્ઘશિરો ધરામ્ અતિકાય ઉત્તમાંગીં ધ્વસ્ત કેશીં તથા અકેશીં કેશકંબલ ધારિણીં દદર્શ||લમ્બકર્ણલલાટં ચ લમ્બઉદર પયોધરામ્ લંબોષ્ટીં ચુબુકોષ્ટીં લંબસ્યાં લંબજાનુકામ્ દદર્શ||

He saw Rakshasa women with one ear, with ears covering the body, without ears, with pointed ears, and those breathing through the nose on their head. He saw Rakshasa women having thin and long neck, Rakshasis whose hair has been scattered, Rakshasis with no hair, Rakshasa women with hair blanketing all over. He saw some Rakshasa women with ears hanging from the forehead. Some had drooping stomachs. Some had drooping breasts. Some had drooping big lips. Some had lips extending up to chin. Some had long faces and some had long knees.

હ્રસ્વાં દીર્ઘાં તથા કુબ્જાં વિકટાં વામનાં તથા|
કરાળાં ભુગ્નવક્ત્રાં ચ પિઙ્ગાક્ષીં વિકૃતાનનામ્||8||
વિકૃતાઃ પિઙ્ગળાઃ કાળીઃ ક્રોધનાઃ કલહપ્રિયાઃ|
કાલાયસ મહાશૂલ કૂટમુદ્ગર ધારિણીઃ||9||
વરાહ મૃગ શાર્દૂલ મહિષાજ શિવામુખીઃ|
ગજોષ્ટ્ર હયપાદીશ્ચ નિખાતશિરસો પરાઃ||10||

સ|| હ્રસ્વાં દીર્ઘાં તથા કુબ્જાં વિકટાં વામનાં તથા કરાળાં ભુઘ્નવક્ત્રાં પિઙ્ગાક્ષીં વિકૃતાનનામ્ દદર્શ || વિકૃતાઃ પિઙ્ગળાઃ કાળીઃ ક્રોધનાઃ કલહપ્રિયાઃ કાલાયસ મહાશૂલ કૂટમુદ્ગર ધારિણીઃ ||વરાહ મૃગ શાર્દૂલ મહિષાજ શિવામુખીઃ ગજ ઉષ્ટ્ર હય પાદીઃ અપરાઃ નિખાત શિરસઃ ||

Some are short. Some are tall. Some are like hunchbacks. Some have ugly looks. Some are dwarfs. Some have gaping mouths and some have distorted faces. Some have brown eyes. Some have distorted eyes. Some have distorted form. Some are of brown color. Some are black. Some are angry looking. Some are quarrelsome. Some are holding spears, mallets and hammers. Some have the face of a boar, deer, buffalo, jackal. Some have feet like an elephant, camel, or horse. Others had head shrunk on to the trunk.

એકહસ્તૈકપાદાશ્ચ ખરકર્ણ્યશ્વકર્ણિકાઃ|
ગોકર્ણી હસ્તિકર્ણીચ હરિકર્ણી સ્તથાપરા||11||
અનાસા અતિનાસાશ્ચ તિર્યજ્ઞ્નાસ વિનાસિકાઃ|
ગજસન્નિભનાસાશ્ચ લલાટોચ્છ્વાસનાસિકાઃ||12||

સ|| એક હસ્ત એકપાદાઃ ચ ખરકર્ણ અશ્વકર્ણિકાઃ ગોકર્ણી હસ્તિકર્ણી ચ તથા અપરા હરિકર્ણી ચ દદર્શ|| અનાસા અતિનાસાઃ ચ તિર્યજ્ઞાસા વિનાસિકાઃ ગજસન્નિભ નાસાઃ ચ લલાટઉચ્છ્વાસનાસિકાઃ ચ ||

He saw some Rakshasa women with one hand. Some had one leg. Some have the ears of a donkey. Some had ears of a horse. Some had the ears of a cow. Some had ears of an elephant and others had ears like that of a monkey. Some without nose. Some are with a big nose. Some are with a crooked nose. Some are with a nose without nostrils. Some are with a nose like that of an elephant and some are with a nose on the forehead,

હસ્તિપાદા મહપાદા ગોપાદાઃ પાદચૂળિકાઃ|
અતિમાત્ર શિરોગ્રીવા અતિમાત્રકુચોદરી||13||
અતિમાત્રાસ્યનેત્રાશ્ચ દીર્ઘજિહ્વા નખાસ્તથા|
અજામુખીઃ હસ્તિમુખીઃ ગોમુખીઃ સૂકરીમુખીઃ||14||

સ|| હસ્તિપાદાઃ મહાપાદાઃ ગોપાદાઃ પાદચૂળિકાઃ ચ અતિમાત્રશિરોગ્રીવાઃ અતિમાત્રકુચોદરીઃ ચ||અતિમાત્રાસ્યનેત્રાઃ ચ દીર્ઘજિહ્વા નખાઃ તથા અજામુખીઃ હસ્તિમુખીઃ ગોમુખીઃ સૂકરીમુખીઃ ચ ||

Some are with the feet of an elephant. Some are with huge feet. Some are with the feet of a cow. Some with hair grown on the feet, Some have a huge head and neck, Some have huge breasts and stomachs. Some have huge mouths and eyes. Some have long tongues, similarly long nails. And some had the face of a goat. Some have the face of an elephant and yet some others are had the face of a pig.

હયોષ્ટ્ર ખરવક્ત્રાશ્ચ રાક્ષસીર્ઘોરદર્શનાઃ|
શૂલમુદ્ગર હસ્તાશ્ચ ક્રોધનાઃ કલહપ્રિયાઃ||15||

સ|| હય ઉષ્ટ્ર ખર વક્ત્રાઃ ચ ઘોર દર્શનાઃ રાક્ષસીઃ શૂલં ઉદ્ગર હસ્તાઃ ચ ક્રોધનાઃ કલહપ્રિયાઃ ચ દદર્શ||

Some have the face of a horse, camel or a donkey. Some are with a terrifying form. Some were holding tridents and crow bars in their hands. Some are looking angry and some are looking ready for a quarrel.

કરાળા ધૂમ્રકેશીશ્ચ રાક્ષસીર્વિકૃતાનનાઃ|
પિબન્તીસ્સતતં પાનં સદા માંસ સુરા પ્રિયાઃ||16||
માંસ શોણિતદિગ્ધાઙ્ગીઃ માંસશોણિતભોજનાઃ|
તા દદર્શ કપિશ્રેષ્ઠો રોમહર્ષણદર્શનાઃ||17||
સ્કન્ધવન્ત મુપાસીનાઃ પરિવાર્ય વનસ્પતિમ્|

સ|| કરાળાઃ ધૂમ્રકેશીઃ ચ વિકૃતાનનાઃ ચ સતતં પાનં પિબન્તીઃ રાક્ષસીઃ માંસ સુરા પ્રિયાઃ દદર્શ|| માંસ શોણીત દિગ્ધાઙ્ગીઃ માંસશોણિત ભોજનાઃ રોમહર્ષણ દર્શનાઃ સ્કન્ધવન્તં વનસ્પતિં પરિવાર્ય ઉપાસીનાઃ તાં કપિશ્રેષ્ઠઃ દદર્શ||

Some have gaping mouths. Some have smoke colored hair. Some hideous faces. Some were always drinking. Hanuman saw some Rakshasis who love meat and drinks. He also saw some others whose bodies were smeared with flesh and blood , some who feed on flesh and blood, some whose look creates horripilation, and some seated around the massive trunk of the tree.

તસ્યાધસ્તાચ્ચ તાં દેવીં રાજપુત્રીં અનિન્દિતામ્||18||
લક્ષયામાસ લક્ષ્મીવાન્ હનુમાન્ જનકાત્મજામ્|
નિષ્પ્રભાં શોકસન્તપ્તાં મલસંકુલમૂર્ધજામ્||19||
ક્ષીણપુણ્યાં ચ્યુતાં ભૂમૌ તારાં નિપતિતામિવ|
ચારિત્ર વ્યપદેશાઢ્યાં ભર્તૃદર્શનદુર્ગતામ્||20||
ભૂષણૈરુત્તમાર્હીનાં ભર્તૃવાત્સલ્યભૂષણામ્

સ|| લક્ષ્મીવાન્ હનુમાન્ તસ્ય અધસ્તાત્ રાજપુત્રીં જનકાત્મજામ્ અનંદિતાં તાં દેવીં લક્ષયામાસ|| નિષ્પ્રભાં શોકસંતપ્તાં મલસંકુલમૂર્ધજામ્ ક્ષીણ પુણ્યાં ચ્યુતાં ભૂમૌ નિપાતિતાં તારાં ઇવ ||ચારિત્રવ્યપદેશાડ્યાં ભર્તૃદર્શનદુર્ગતાં ઉત્તમૈઃ ભૂષણૈઃ હીનાં ભર્તૃવાત્સલ્ય ભૂષણામ્||

The richly endowed Hanuman saw the daughter of Janaka , the blameless princess Sita sitting under that tree. The lady shorn of luster, drenched in sorrow, disheveled and dusty was looking like a star having lost merits and fallen on the earth. Hanuman saw the lady having a high history for her chastity, longing for seeing her husband, devoid of excellent ornaments, ornamented with husbands love.

રાક્ષસાધિપસંરુદ્ધાં બન્ધુભિશ્ચ વિનાકૃતામ્||21||
વિયૂધાં સિંહસંરુદ્ધાં બદ્ધાં ગજવધૂમિવ|
ચન્દ્રરેખાં પયોદાન્તે શારદભ્રૈરિવાવૃતામ્||22||
ક્લિષ્ટરૂપાં અસંસ્પર્શા દયુક્તા મિવ પલ્લકીમ્|

સ|| બંધુભિઃ વિના રાક્ષસાધિપસંરુદ્ધાં ચ કૃતં વિયૂધાં સિંહસંરુદ્ધાં બદ્ધાં ગજવધૂં ઇવ||પયોદાંતે શારદભ્રૈઃ આવૃતં ચંદ્રરેખાં ઇવ અસંસ્પર્શાત્ ક્લિષ્ટરૂપાં અયુક્તાં વલ્લકીં ઇવ||

Separated from her people and under the control of the king of demons, she was like an elephant separated from the herd, fettered and surrounded by lions. She was like the crescent moon covered by autumnal clouds at the end of rainy season , being untouched with a faint form like an unused lute.

સીતાં ભર્તૃવશે યુક્તાં અયુક્તાં રાક્ષસી વશે||23||
અશોકકવનિકા મધ્યે શોકસાગરમાપ્લુતામ્|
તાભિઃ પરિવૃતાં તત્ર સગ્રહ મિવ રોહિણીમ્||24||
દદર્શ હનુમાન્ દેવીં લતા મકુસુમામિવ|

સ|| ભર્તૃવશે યુક્તાં રાક્ષસીવસે અયુક્તાં અશોકકવનિકા મધ્યે શોકસાગરં આપ્લુતામ્ (સીતાં દદર્શ)|| તત્ર સગ્રહાં રોહિણીં ઇવ તાભિઃ પરિવૃતાં આકુસુમાં લતાં ઇવ દેવીં હનુમાન્ દદર્શ||

Hanuman saw Sita who is appropriate under her husband and inappropriate under the vigil of Rakshasa women, who is in the middle of the Ashoka grove drowning under a sea of sorrows. Surrounded by those Rakshasa women she was looking like Rohini surrounded by planets. She was looking like creeper without blossoms.

સા મલેન દિગ્ધાઙ્ગી વપુષા ચાપ્યલઙ્કૃતા||25||
મૃણાળી પઙ્કદિગ્ધેન વિભાતિ ન વિભાતિ ચ|
મલિનેનતુ વસ્ત્રેણ પરિક્લિષ્ટેન ભામિનીમ્||26||
સંવૃતાં મૃગ શાબાક્ષીં દદર્શ હનુમાન્ કપિઃ|
તાં દેવીં દીનવદનાં અદીનાં ભર્તૃતેજસા||27||
રક્ષિતાં સ્વેન શીલેન સીતાં અસિતલોચનામ્|

સ|| મલેન દિગ્ધાંગી વપુષા ચાપિ અલંકૃતા સા પંકદિગ્ધા મૃણાલીવ વિભાતિ ન વિભાતિ ચ|| કપિઃ હનુમાન્ પરિક્લિષ્ટેન મલિનેન વસ્ત્રેણ સંવૃતાં ભામિનીં મૃગ શાબાક્ષીં દદર્શ||દીનવદનાં ભર્તૃતેજસા અદીનાં અશિતલોચનામ્ સ્વેન શીલેન રક્ષિતાં તાં સીતાં દદર્શ||

Smeared with dirt though her body looked decorated, she looked like the lotus fiber of a lotus smeared with bud shining yet not shining too. Hanuman saw the fawn eyed lady covered with soiled and crushed clothes. He saw Sita with a face showing pathos, but not dejected by virtue of her husband's prowess. He saw the lady with black eyes, protected by her own noble character.

તાં દૃષ્ટ્વા હનુમાન્ સીતાં મૃગશાબનિભેક્ષણામ્||28||
મૃગ કન્યામિવ ત્રસ્તાં વીક્ષમાણાં સમન્તતઃ|
દહંતીમિવ નિશ્શ્વાસૈઃ વૃક્ષાન્ પલ્લવધારિણઃ||29||
સંઘાતમિવ શોકાનાં દુખ સ્યોર્મિ મિવોત્થિતાં|

સ|| તાં મૃગ શાબ નિભેક્ષણામ્ સીતાં દૃષ્ટ્વા હનુમાન્ ત્રસ્તાં વીક્ષમાણાં મૃગ કન્યાં ઇવ (મન્યે)|| સા નિઃશ્વાસૈઃ વૃક્ષાન્ પલ્લવધારિણઃ દહંતીં ઇવ શોકાનાં સંઘાતમિવ શોખાનાં દુઃખસ્ય ઇવોત્થિતાં ઊર્મિં ઇવ તાં હનુમતઃ મન્યે||

Seeing Sita who has eyes like that a fawn , Hanuman thought she was looking frightened like a female deer looking all around. It looked like she is burning the blossoms of the trees with her hot breaths. She was looking like a mass of sorrow and like a rising wave of sorrow.

તાં ક્ષમાં સુવિભક્તાઙ્ગીં વિનાભરણશોભિનીમ્||30||
પ્રહર્ષમતુલં લેભે મારુતિઃ પ્રેક્ષ્ય મૈથિલીમ્|
હર્ષજાનિ ચ સોઽશ્રૂણિ તાં દૃષ્ટ્વામદિરેક્ષણામ્|
મુમુચે હનુમાંસ્તત્ર નમશ્ચક્રે ચ રાઘવં ||31||

સ|| તાં ક્ષમાં સુવિભક્તાંગીં વિનાભરણશોભિનીં મૈથિલીમ્ પ્રેક્ષ્ય મારુતિઃ અતુલં પ્રહર્ષં લેભે|| તાં મદિરેક્ષણાં તત્ર દૃષ્ટ્વા હર્ષજાનિ અશ્રૂણિ મુમુચે | રાઘવં ચ નમઃ ચક્રે ||

Seeing Maithili the tolerant lady, with shining limbs, shining through she is devoid of ornaments, Hanuman felt immeasurable joy. Seeing the lady with intoxicating eyes Hanuman shed tears of joy. He paid obeisance to Rama too.

નમસ્કૃત્વાચ રામાય લક્ષ્મણાય ચ વીર્યવાન્|
સીતાદર્શનસંહૃષ્ટો હનુમાન્ સંવૃતોઽભવત્||32||

સ|| સીતા દર્શન સંહૃષ્ટઃ વીર્યવાન્ રામાય લક્ષ્મણાય ચ નમસ્કૃત્વા હનુમાન્ સંવૃતો અભવત્ ||

Delighted on being able to see Sita, having paid obeisance to Rama and Lakshmana Hanuman covered himself (in the tree).

ઇત્યાર્ષે શ્રીમદ્રામાયણે આદિકાવ્યે વાલ્મીકીયે
ચતુર્વિંશત્ સહસ્રિકાયાં સંહિતાયામ્
શ્રીમત્સુન્દરકાણ્ડે સપ્તદશસ્સર્ગઃ||

Thus ends the sixteenth Sarga in Sundarakanda of Valmiki Ramayana.
||om tat sat||.